Rhagfyr 4ydd – ‘Fe Drefnwyd Ffordd’

Mae carolau plygain yn rhan bwysig o ddathliadau’r Nadolig yng Nghymru. Mae neges nifer fawr ohonynt yn dechrau ganrifoedd cyn geni Iesu Grist ac yn ein dwyn yn ôl i’r dechreuad pan greodd Duw y nefoedd a’r ddaear a phan dwyllwyd Adda ac Efa gan y sarff yng Ngardd Eden. Mae cwymp y ddau yno wedi cael effaith ofnadwy ar ddynoliaeth – neu ‘hil syrthiedig Adda’ fel mae un o awduron y carolau yn ein galw – byth ers hynny. Ond nid dyna’r diwedd. Fel mae carol arall yn dweud, ‘Duw a’n cofiodd, Duw a’n carodd, Duw osododd Iesu’n Iawn’. A’r Iesu hwn, y Gair a ddaeth yn gnawd, yw’r unig Un a all wneud yn iawn yr hyn a dorrwyd yn Eden, ac achub dynoliaeth. Ef yw ‘had y wraig’ y cyfeiriwyd ato yn Genesis.  

            Mae carol arall hefyd sy’n sôn am y ffordd a drefnwyd cyn y dechreuad, cyn y creu, i ‘achub gwael golledig euog ddyn’:

                                    Cyn bod daear, dyn, nac angel,

                                      Clwyf, na chwymp, y Duw goruchel

                                    Blaniodd ffordd, drwy gyngor dirgel,

                                      I dawel godi dyn;

                                    A phan oedd dyn heb un ddihangfa, 

                                      Yng ngharchar deddf, mewn ing a gwasgfa, 

                                    Datguddiwyd cwr y plan i Adda,

                                      Gan y Jehofa’i hun,

                                    Sef pan gyhoeddwyd gynta

                                      Y Frwydr fawr Calfaria.

                                    Y man ysigwyd pen y ddraig,

                                      Gan had y wraig, sef Efa. 

            Dyma’r Un a drefnwyd gan Dduw fel unig obaith dynol-ryw; yr unig obaith ddoe, heddiw ac yfory.